THUẾ CARBON – CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH BIÊN GIỚI CARBON (CBAM)

Từ tháng 10 năm 2023, hàng hóa xuất khẩu (XK) của Việt Nam sang thị trường EU đang phải đối mặt với một thách thức mới mẻ và đầy tiềm năng. Thị trường này sẽ thí điểm áp dụng tính thuế carbon – Cơ chế Điều Chỉnh Biên Giới Carbon (CBAM), trước khi áp dụng từ năm 2026.  Điều này đặt ra một loạt câu hỏi về tương lai của hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam và làm thế nào các doanh nghiệp có thể thích nghi với môi trường kinh doanh mới này.

1. THUẾ CARBON LÀ GÌ?

Thuế carbon, hay còn được gọi là carbon pricing, là một cơ chế đánh thuế dựa trên lượng khí nhà kính mà một doanh nghiệp hoặc quốc gia tiêu thụ và sản xuất. Mục tiêu của thuế carbon là thúc đẩy các cá nhân và tổ chức giảm lượng khí nhà kính thải ra môi trường bằng cách làm tăng giá trị carbon, từ đó khuyến khích sử dụng các nguồn năng lượng sạch và quá trình sản xuất bền vững hơn.

2. CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH BIÊN GIỚI CARBON (CBAM) LÀ GÌ?

CBAM là viết tắt của “Carbon Border Adjustment Mechanism,” là một cơ chế của Liên minh châu Âu (EU) để kiểm soát lượng khí nhà kính được thải ra từ hàng hóa nhập khẩu vào EU. CBAM đặt ra một giới hạn về lượng carbon mà các sản phẩm phải tuân thủ để được phép nhập khẩu vào EU. Điều này tạo ra áp lực đối với các doanh nghiệp ngoại vi khu vực EU để giảm khí nhà kính trong quá trình sản xuất của họ, hoặc trả thuế carbon cho các sản phẩm của họ.

Theo đó, các nhà nhập khẩu (NK) sẽ phải báo cáo lượng khí thải có trong hàng hóa NK. Nếu lượng khí thải này vượt quá tiêu chuẩn của EU, doanh nghiệp (DN) XK sẽ phải mua “chứng chỉ khí thải” theo mức giá carbon hiện nay tại EU. Đáng nói, nếu doanh nghiệp nhập khẩu chứng minh được giá carbon đã được thanh toán khi sản xuất hàng nhập khẩu, lượng phát thải tương ứng có thể được khấu trừ. Trong khi đó, Việt Nam đang là đối tác lớn thứ 11 về hàng hóa NK vào EU. Do đó, nhiều ngành hàng của Việt Nam XK sang thị trường EU sẽ chịu ảnh hưởng của cơ chế này.

3. CÁC MỐC THỜI GIAN ÁP DỤNG CBAM

•           Ngày 16/05/2023: Quy định (EU) 2023/956 ngày 10/5/2023 của Ủy ban Châu Âu về Thiết lập Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon tại EU (CBAM) bắt đầu có hiệu lực.
•           01/10/2023 – 31/12/2025: Giai đoạn chuyển tiếp. Trong giai đoạn này, các nhà nhập khẩu có nghĩa vụ báo cáo theo quy định tại Điều 33, 34 và 35 của Quy định (EU) 2023/956. Đồng thời, các nhà nhập khẩu sẽ phải báo cáo vào cuối mỗi quý phát thải được ghi trong hàng hóa CBAM mà không phải thanh toán mức chi phí điều chỉnh, dành thời gian cho việc hoàn thiện hệ thống. Thông tin cụ thể cần được báo cáo theo từng lĩnh vực trong phạm vi của CBAM như sau:

• 

  01/01/2026: Giai đoạn chuyển tiếp đã kết thúc và các công ty sẽ có nghĩa vụ báo cáo lượng khí thải carbon của mình và nộp ‘thuế’ carbon hiện hành. Bước đầu tiên là đăng ký trở thành người khai báo CBAM.

–        Các công ty sẽ cần phải đăng ký tại các quốc gia thành viên của họ và điều này sau đó sẽ được tất cả các quốc gia thành viên EU công nhận. Họ sẽ cần yêu cầu ủy quyền nhập khẩu và sau đó khi là người khai báo được ủy quyền, họ sẽ nhận được một số tài khoản CBAM duy nhất.

–        Doanh nghiệp cần tính toán và nộp tờ khai về lượng khí thải phát sinh đối với hàng hóa nhập khẩu trong năm tính đến thời điểm hiện tại và mua chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải đã khai báo.

–        Khi mua chứng chỉ CBAM. Nên mua một chứng chỉ cho mỗi tấn phát thải khí nhà kính từ quá trình sản xuất hàng hóa. Phát thải liên quan cần phải được thẩm tra bởi một đơn vị thẩm tra được công nhận.

–        Các nhà nhập khẩu phải báo cáo thông tin này hàng quý cho từng loại sản phẩm và cho từng nhà cung cấp, và sẽ bị phạt nếu không tuân thủ.

4. DOANH NGHIỆP NÀO BỊ ẢNH HƯỞNG BỞI CBAM?

Tất cả các công ty nhập khẩu sản phẩm và những công ty sản xuất các sản phẩm nhập khẩu này bên ngoài EU đều bị ảnh hưởng bởi CBAM, đặc biệt là các công ty trong lĩnh vực xây dựng và máy móc, nhà sản xuất ô tô, đường sắt và thiết bị cũng như hóa chất và nông nghiệp. CBAM bao gồm khoảng 500 sản phẩm thuộc các nhóm sản phẩm sau, được cho là có nguy cơ rò rỉ carbon cao:

•           Xi Măng
•           Sắt Và Thép
•           Nhôm
•           Phân Bón
•           Điện
•           Hydro

5. CÁC PHẠM VI CHUNG CỦA CBAM

•           Phạm vi phát thải rộng: Ngoài lượng phát thải trực tiếp, việc tính toán lượng phát thải liên quan (tổng lượng phát thải khí nhà kính cần thiết để sản xuất một sản phẩm) của các sản phẩm trong phạm vi CBAM cũng phải đưa vào “phát thải gián tiếp” (lượng phát thải điện được sử dụng trong quá trình sản xuất các sản phẩm trong phạm vi).
•           Cơ quan CBAM trung ương: Một cơ quan CBAM trung ương duy nhất của EU chịu trách nhiệm thực hiện CBAM thay cho cơ quan địa phương ở mỗi Quốc gia Thành viên EU.

6. CƠ HỘI CHO DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

•           Khuyến khích sử dụng công nghệ sạch: Thuế Carbon và CBAM sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp tìm cách sử dụng năng lượng sạch hơn trong quá trình sản xuất. Điều này không chỉ giúp giảm khí nhà kính mà còn tiết kiệm chi phí năng lượng, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng tái tạo và công nghệ sạch.
•           Mở rộng thị trường: Nếu doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn về khí nhà kính, họ có thể tiếp cận thị trường EU và các thị trường khác yêu cầu tiêu chuẩn tương tự. EU, một trong những thị trường lớn nhất thế giới, đang áp dụng CBAM để kiểm soát khí nhà kính từ sản phẩm nhập khẩu. Đối với các doanh nghiệp Việt Nam tuân thủ tiêu chuẩn về khí nhà kính, điều này có thể mở cửa cho cơ hội xuất khẩu sản phẩm sang EU, mở rộng thị trường và tăng doanh số bán hàng.
•           Khả năng tích hợp công nghệ sạch: Cơ chế CBAM thúc đẩy sự đổi mới công nghệ và sáng tạo trong quá trình sản xuất. Các doanh nghiệp có thể tận dụng cơ hội này để tích hợp các công nghệ sạch và hiệu suất cao vào quy trình làm việc của họ. Điều này không chỉ giúp họ tuân thủ các quy định về khí nhà kính mà còn tạo ra sản phẩm chất lượng cao hơn.

7. THÁCH THỨC CHO DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

•           Chi Phí Tăng Cao: Áp dụng Thuế Carbon và CBAM có thể tạo ra áp lực tài chính lớn đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là những người sử dụng năng lượng truyền thống. Chi phí sản xuất có thể tăng lên, và điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải tìm cách quản lý và giảm bớt chi phí.
•           Tuân Thủ Tiêu Chuẩn khí nhà kính: Thuế Carbon và CBAM yêu cầu các doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn khí nhà kính nghiêm ngặt. Điều này đòi hỏi họ phải đầu tư vào công nghệ, quy trình, và quản lý để đảm bảo tuân thủ, điều này có thể tạo ra thách thức đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

8. MECIE HỖ TRỢ DOANH NGHIỆP

Là một trong những đơn vị dẫn đầu trong lĩnh vực Kiểm kê khí nhà kính và nhiều năm kinh nghiệm và sự chuyên nghiệp trong lĩnh vực môi trường nói chung, MECIE Việt Nam đã trở thành đối tác chiến lược cho doanh nghiệp trong việc hiện thực hóa các cơ hội và đối phó với các thách thức.

•           Hỗ Trợ Chuyên Nghiệp trong Đo Lường và Kiểm Kê Khí Nhà Kính theo ISO 14064-1:2018
•           Tư vấn dự án tín chỉ carbon.
•           Tư Vấn về Chiến Lược và Đổi Mới Công Nghệ
•           Phối hợp với các doanh nghiệp thẩm định dự án

——————————————————

CÔNG TY CỔ PHẦN KIỂM KÊ VÀ TÍN CHỈ CARBON MECIE